Türkiye’de Bağımsız Denetim Mevzuatı: Kanunlar ve Yönetmelikler

Türkiye’de bağımsız denetim, işletmelerin finansal tablolarının doğruluğunu, güvenilirliğini ve yasal düzenlemelere uygunluğunu sağlamak amacıyla geliştirilmiş bir denetim sistemidir. Bağımsız denetim, hem ulusal hem de uluslararası düzenlemelere uyum sağlamayı hedefler. Bu süreç, Türkiye’de çeşitli kanunlar ve yönetmeliklerle düzenlenmiştir ve işletmelerin yasal çerçeveye uygun hareket etmesini sağlamayı amaçlar.

Bağımsız Denetim Nedir?

Bağımsız denetim, işletmelerin finansal tablolarının ulusal ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığını değerlendiren bir denetim sürecidir. Türkiye’de bağımsız denetim, özellikle sermaye piyasaları, finansal kuruluşlar ve büyük ölçekli işletmeler için zorunlu hale getirilmiştir.

Bağımsız denetimin temel hedefleri:

• Finansal raporlamada şeffaflık ve güvenilirlik sağlamak.
• Yatırımcıların, hissedarların ve diğer paydaşların doğru bilgiye ulaşmasını sağlamak.
• Yasal düzenlemelere uyumu güvence altına almak.

Türkiye’de Bağımsız Denetim Mevzuatı

Türkiye’de bağımsız denetim, Türk Ticaret Kanunu (TTK), Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) düzenlemeleri, Vergi Usul Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu gibi çeşitli yasal düzenlemelerle şekillendirilmiştir. Aşağıda, bağımsız denetimi düzenleyen ana kanunlar ve yönetmelikler detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

1. Türk Ticaret Kanunu (TTK)

Türk Ticaret Kanunu’nun (6102 sayılı TTK) 397. maddesi, bağımsız denetim ile ilgili hükümleri içermektedir. TTK, belirli kriterleri karşılayan işletmeler için bağımsız denetimi zorunlu kılmıştır. Bu kanuna göre:

• Yıllık net satış hasılatı, aktif büyüklüğü ve çalışan sayısı belirli bir eşiği aşan şirketler bağımsız denetim kapsamındadır.
• Denetim, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetçiler tarafından gerçekleştirilir.
• Denetim raporları, işletme yönetimi ve düzenleyici kurumlara sunulur.

2. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK)

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK), Türkiye’de bağımsız denetim faaliyetlerini düzenlemek, denetlemek ve standartları belirlemekle sorumlu olan otoritedir. KGK’nın görevleri şunlardır:

• Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (IFRS) uyumlu Türkiye Finansal Raporlama Standartları’nı (TFRS) oluşturmak.
• Bağımsız denetçileri ve denetim firmalarını yetkilendirmek ve denetlemek.
• Denetim raporlarının standartlara uygunluğunu kontrol etmek.
• Bağımsız denetimle ilgili eğitim ve sertifikasyon programlarını yönetmek.

3. Sermaye Piyasası Kanunu

Sermaye Piyasası Kanunu, halka açık şirketlerin bağımsız denetim kapsamına alınmasını zorunlu kılmıştır. Bu kanuna göre, halka açık şirketlerin finansal tabloları bağımsız denetimden geçirilmelidir. Bu süreç, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenen usul ve esaslara uygun olarak gerçekleştirilir.

4. Vergi Usul Kanunu (VUK)

Vergi Usul Kanunu, vergi denetimlerini düzenleyen temel mevzuattır. VUK, bağımsız denetim süreçlerinde kullanılan muhasebe ilkeleri ve standartlarına uygunluğu teşvik eder. Vergi beyannamelerinin doğruluğunu ve vergiye tabi gelirlerin yasalara uygunluğunu sağlamak için bağımsız denetim kritik bir rol oynar.

Bağımsız Denetim Kapsamındaki İşletmeler

Türkiye’de bağımsız denetim, belirli kriterleri karşılayan işletmeler için zorunlu hale getirilmiştir. Bu kriterler, TTK ve KGK tarafından belirlenmiştir:

• Yıllık net satış hasılatı 150 milyon TL’yi aşan şirketler.
• Aktif büyüklüğü 75 milyon TL’yi aşan şirketler.
• Çalışan sayısı 250’yi aşan şirketler.

Bu kriterler her yıl düzenli olarak gözden geçirilmekte ve güncellenmektedir.

Bağımsız Denetim Standartları

Türkiye’de bağımsız denetim süreçleri, uluslararası standartlarla uyumlu bir şekilde yürütülmektedir. Bu standartlar şunlardır:

• Uluslararası Denetim Standartları (ISA): Bağımsız denetim süreçlerinde kullanılan temel uluslararası standartlardır.
• Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS): IFRS ile uyumlu olarak Türkiye’ye özgü düzenlemelerle hazırlanmıştır.
• Etik Kurallar: Bağımsız denetçiler için etik kurallar, denetim sürecinde tarafsızlık ve dürüstlük sağlar.

Bağımsız Denetim Süreci

Türkiye’de bağımsız denetim süreci, belirli adımlardan oluşur ve yasal düzenlemelere uygun bir şekilde gerçekleştirilir:

1. Planlama: Denetim hedeflerinin ve kapsamının belirlenmesi.
2. Risk Analizi: İşletmenin finansal süreçlerindeki potansiyel risklerin değerlendirilmesi.
3. Denetim Testleri: Finansal tabloların doğruluğunu kontrol etmek için analitik testlerin uygulanması.
4. Raporlama: Denetim sonuçlarının bir raporla sunulması ve paydaşlara iletilmesi.

Türkiye’de bağımsız denetim, işletmelerin finansal tablolarının doğruluğunu ve ulusal/uluslararası düzenlemelere uygunluğunu sağlamak için geliştirilmiş bir sistemdir. Türk Ticaret Kanunu, KGK düzenlemeleri, Sermaye Piyasası Kanunu ve Vergi Usul Kanunu gibi yasal çerçeveler, bağımsız denetim süreçlerinin etkin bir şekilde yürütülmesini sağlar. Şeffaflık, güvenilirlik ve yasal uyum gibi unsurlar, bağımsız denetimin temelini oluşturur. İşletmeler, bu süreçleri doğru bir şekilde yöneterek finansal süreçlerini güçlendirebilir ve sürdürülebilir büyüme elde edebilir.